Norbere bizialdian zehar etengabekoak dira galdera “azken aurrekoak” (penúltimas), baina bakana galdera “azkena” edota “azkentiarra” (última), Tillich-ek esango lukeen moduan.   Zubiriren terminoetan arituta, errealitatearen “azken oinarriaz” (fundamento último) ere hitz egin genezake, den guztiaren eta, batik bat, garen horren euskarri baldintzagabe hori izendatze aldera. Fede ala fede-faltaren esparru  horren baitan ebatzi beharreko kontua dugu berori. Kanpotik begiratuta, nor bakoitzak aitortua edota atxikitako jarrera izango ditugu azken galdera horri emandako erantzunaren erakusgarri, baiezko moldean fededunaren kasuan, ezezkoan fedegabearenean, ez baiezko ez ezezko moduan agnostikoarenean, galderari berari bizkar emanda biziz axolakaitzaren kasuan…

Dena dela, eta erantzuna modu batekoa edo bestekoa izan, duen “azkentiar” izaera horrek kokatzen du haren esanahia aitor genezakeen edozein diskurtsoz harago. Ez dut esan nahi inolaz  erlijio-tradizio ezberdinetatik aitortutako edukiak edo doktrinak hutsalak direnik, inolaz ere ez; are gutxiago, kristauok Kristorengan dugun fedetik segitzen den edukizko aitorpen guztiak gure fedean oinarri-oinarrizkoak ez direnik, areago, geure fede-iturri ez direnik ere. Beroriek baina hastapenetako zinezko esperientzia batean hartu zuten oin; Jesusen ikasleak “berarengan”(bera izan zen pertsonarengan) sinistu zuten aurrez, “berarekin” bizipen eraldatzaile errotikako bat sentitu zuten aurrez, aldez aurretik gehiegitxo edo deus gutxi ulertu gabe ere, hasierako horretan Jesusi buruz arituta bete-betean asmatu gabe ere…Ondorengo belaunaldietako kristauok, egungo kristauok, aldiz, geure bizitzan “oinarrizko hautua” beharko  lukeen hau atzekoz aurrera egin ohi dugu gehien-gehienetan; hau da, aurrena hau eta bestea aitortzen dugu gure Jesusenganako fedeaz jarduten dugunero, eta, gerora, eta soilik gerora, pixkana-pixkana, “oinarrizko hautu” hau, bizipen oinarrizko moduan izatera igarotzen gara, gure bizitzaren erdigunera eramaten joaten gara, onenean ere.

Fedeak, nolanahi den ere, galdera azkentiarrari emandako erantzuna den aldetik, galderetan galderari emandako baiezko erantzuna den aldetik, norbere bizitza alderik alde eta erro-errotik zeharkatu behar du, fedea izango bada. Fede-haziek, aipatutako hasierako Jesusen ikasleen formapean, edota tradizio jasoaren formapean egungo egunean, ondotiko diskurtso eta eduki aitortu bat  izan beharko dute, baina, izaeraz zinezko fedea izango bada, geure bizitzarako etengabeko iraultza izan beharko dute, egunean-egunean  bihotz berritzerako deiari emandako baietza eragin beharko dute, ezinbestez.

Eta fedea, bere berezko izaeraz tarteko, ez da berez eta besterik gabe sortzen. Ez da berenez ematen, gure errealitateko, gure inguruneko gauza ukigarri eta ikusgarrien existentziaren  gainean den-denok dugun konbikzio objektibo eta unibertsala ematen den moduan. Hau ez da zientzia, fedearen edukiaz ezin inor konbentzitu hau eta bestea seinalatu, hau eta bestea hutsik gabeko logikaz argudiatuta. Esan nahi al du honek guztiak fedearekikoak deus magikorik, airean eraikitako gazteluak direnik, umeentzako ipuin hutsak direnik?…inolaz ere ez.  Ez, edukiak ditu, eduki ezinbestekoak ditu gure fedeak, baina berauek gure aurrekoen testigantza pertsonala forma hatzen dute. Bi mila urteetan zehar elkarren jarraian, eta etenik gabe belaunaldiz belaunaldi, emandako testigantzaren segidatik hartzen ditugu fedearen eduki horiek. Dena dela, fede-eduki horiek, testigantza pertsonal batetik segitzen direla aitortuta ere,  behin guregana, behin norberarengana, helduta, benetako fedea erneko badute, intimo, norberari propio eskainitako eskaintza pertsonal bilakatu behar dira derrigor.

Jesus aurreratu zitzaigun, eta aurreratzen zaigu egunero. Bere Graziaren hartzekodun ulertu behar dugu geure burua. Bekoz beko, eta banan-banan aurreratzen zaio nor bakoitzari Jesus, norberari norbera den aldetik, bere izenez deituta. Jesusek, bere ibilbide hasieran, hamabi ikasleak deitu zituenean, ez zuen hala-hola egin, talde huts bat lortze aldera egin izan balu bezala. Aurrez aurre eta bekoz beko deitu zuen ikasle bakoitza, nor bere izen propioz, eta bere izenak banan-banan ahoskatuz, norbere nortasunaren atean joz; horrela adierazi nahirik-edo, Jesusek gu, zu, ni, gu, geu garen aldetik, nahi gaituelako, gure nortasun propioarekin, norbera den hori eta den modu-modukoa izateagatik. Bakoitzak bere izenez leku bat izango du Jainkoaren Proiektu Handian.

Alabaina, honetan al datza dena? deitua izatean edo ez? Ez, deituak gara, den-denok gara deituak, lauso bezain sakon betiere, eta gorago esan bezala, ez gure eguneroko forma ukigarri eta ikusgarri formapean. Horregatik mintzo gaitezke fedearen izaera apartekoaz, edo Tillich-ekin esanda, “ingurune teologikoko” (“círculo teológico”) auziaz. Eta zertara dator diodan azken hau? Esandako azkeneko honek nola egin lezake bat goragoko lerroetan aurkezturikoarekin?, hau da, nola egin lezake bat honek eta geure fedea norberak Jesusekin lor dezakeen aurrez aurreko harreman bereziarekin duela zerikusia aitortzeak? Eta elkarren arteko lotura apurrik ere ez dutela badirudi ere, badute, handia eduki ere. Izan ere, Misterioaren lehorraldia artikuluan jada aurreratu nuen segidako hau nahi dut hona ekarri; Mendebalaren halabeharraren patuz-edo, gure munduak bere misterio guztia galdu du. Gure kultur zientifiko teknikoan,  arrazoimen instrumental hutsera mugatuko ez den arrazoimenerako gaitasuna oso mendre dugula, nioen. Gaitz orokor eta helmen unibertsalekotzat jotzen nuen gertakari kultural hau, nolabait edo beste, den-denok barne hartzen gaitu, erlijio barrukook zein kanpokook, bizi gareneko pentsamoldearen eragina den aldetik. Jesusenganako igarobideak, aurrez Grazia tartean egonda ere, geure aldetik ere oso jarrera berezia eskatzen du. Jesusekin bat egitea ez da hala-hola gertatzen den zerbait, sakona bezain lausoa da-eta Berak zuzentzen digun ahotsa; ez da inoiz erreza Jesus, Kristo den aldetik, aitortzea, eta horra hor, froga gisa, lehenengo kristauek pairatutako  gorabehera guztiak. Gaur egun baina Jesusenganako igarobidea are zailago ere, are ezinago ere, bilakatu zaigu agian.

Aurreko artikuluan esan nuen moduan, bizi dugun garai kulturalak Jainkoarenganako ezintzen gaitu zeharo eta guztiz, aurrez misteriori berari geure bihotza irekitzeko ezintzen gaituelako. Ezin Jainkoaren xuxurla entzun, ezin Jesusen deiaren berri izan, aurrez errealitatea, egunerokotasuna, hain begirada molde mugatutik jasotzen badugu. Bizipen-faltaz, hiltzen zaigu Jainkoa, baina bizipen faltaz hitz zitzaigun aurretiaz bizitzaren misterioarekiko sentiberatasuna. Nekez sentituko dugu Jesus ate-joka aurrez Inoren zain ez bagaude.